Badanie USG prostaty (gruczołu krokowego, stercza) jest wykonywane celem oceny przerostu prostaty lub wykrycia innych schorzeń i stanów patologicznych gruczołu krokowego, w tym raka prostaty. Dzięki badaniu ultrasonograficznemu można ustalić przyczynę zaburzeń oddawania moczu. Wykonywane transrektalnie USG prostaty (TRUS) pozwala na dokładne uwidocznienie niepokojących zmian. W ramach diagnostyki wykonywane jest również badanie USG przez powłoki brzuszne, które służy ocenie struktury układu moczowego oraz określeniu ilości zalegającego moczu po mikcji. USG wykorzystywane jest ponadto do monitorowania zabiegu biopsji prostaty, dzięki czemu procedura ta jest w pełni bezpieczna dla pacjenta.
Co to jest prostata?
Prostata (gruczoł krokowy) jest nieparzystym gruczołem położonym pod pęcherzem moczowym. Prostata otacza cewkę moczową, przez którą mocz wyprowadzany jest z pęcherza na zewnątrz. W warunkach prawidłowych gruczoł krokowy ma wielkość kasztana. W wielu stanach patologicznych dochodzi do ucisku cewki moczowej przez powiększoną prostatę, co może powodować problemy z oddawaniem moczu.
Jakie są wskazania do wykonania badania USG prostaty?
Na wizytę u urologa powinien zgłosić się każdy mężczyzna, który zauważy poniższe objawy:
- Opóźniony, słaby strumień moczu,
- Uczucie nie w pełni opróżnionego pęcherza po mikcji,
- Częstomocz,
- Uczucie parcia na mocz,
- Dyskomfort w okolicy krocza,
- Zatrzymanie moczu.
USG prostaty – przygotowanie
Jeśli lekarz wyraźnie zaleci, na badanie należy zgłosić się z pełnym pęcherzem moczowym. W tym celu na 1-2 godziny przez badaniem USG należy wypić 4 szklanki wody niegazowanej.
Badanie USG prostaty – jak wygląda?
Wyróżnia się dwa rodzaje badań ultrasonograficznych oceniających gruczoł krokowy:
- USG transrektalne prostaty (TRUS, transrectal ultrasonography)
Ze względu na to, że prostata położona jest z przodu odbytnicy, najbardziej dokładną ocenę gruczołu krokowego umożliwia USG wykonane przez odbyt. Podczas badania pacjent leży na boku. Na specjalną podłużną głowicę USG zakładana jest jednorazowa osłonka, a następnie głowica umieszczana jest w odbytnicy. Badanie nie jest bolesne, ale może mu towarzyszyć lekki dyskomfort. - USG prostaty przez powłoki brzuszne (TAUS, transabdominal ultrasonography)
Jest badaniem mniej dokładnym niż TRUS, ale nienaruszającym intymności pacjenta. W tym badaniu oceniamy głównie wielkość prostaty oraz ewentualny stopień zalegania moczu po mikcji. Badanie prostaty przez powłoki brzuszne przebiega podobnie jak USG jamy brzusznej. Pacjent leży na plecach lub na boku, a lekarz umieszcza na podbrzuszu głowicę USG.
Co wykrywa USG prostaty?
Łagodny rozrost prostaty
Łagodny przerost prostaty stanowi najczęstszą przyczynę zaburzeń oddawania moczu u mężczyzn w starszym wieku. Powiększenie gruczołu krokowego nie jest chorobą zagrażającą życiu, ale jej skutki mogą znacznie obniżać jakość życia. Objawy wynikające z rozrostu gruczołu krokowego występują u około połowy mężczyzn w wieku około 60 lat. W wieku 85 lat objawy mogą dotyczyć nawet 90% mężczyzn.
Choroba gruczołu krokowego przebiega w etapach:
- I – powiększenie prostaty bez obecności objawów,
- II – przerost prostaty powodujący częstomocz,
- III – zaleganie moczu po mikcji,
- IV – zatrzymanie moczu ze skutkami w układzie moczowym: przerost mięśni pęcherza, poszerzenie moczowodów i układów kielichowo-miedniczkowych w nerkach, rozwój niewydolności nerek.
Badanie USG prostaty w przypadku podejrzenia jej przerostu umożliwia:
- ocenę zalegania moczu w pęcherzu,
- ocenę rozmiarów gruczołu krokowego,
- ocenę pęcherza moczowego, moczowodów i nerek.
Parametry uzyskane podczas USG prostaty stanowią podstawę wyboru metody leczenia.
Zapalenie prostaty
Gruczoł krokowy może zostać objęty stanem zapalnym – ostrym lub przewlekłym. Ostremu zapaleniu prostaty towarzyszy gorączka, bóle w podbrzuszu oraz zatrzymanie moczu. Ostry stan zapalny może przejść w stan przewlekły. Zapalenie leczy się antybiotykoterapią stosowaną doustnie lub w formie iniekcji dosterczowej pod kontrolą USG 3D. Powikłaniem nieleczonego zapalenia prostaty może być powstanie ropnia, który musi zostać natychmiast zdrenowany.
Nowotwór prostaty
Rak prostaty jest drugim co do częstości występowania nowotworem diagnozowanym u mężczyzn (po raku płuc i raku jelita grubego). Warto zaznaczyć, że wczesne stadia nowotworu prostaty mogą dawać podobne objawy jak łagodny przerost gruczołu krokowego. Obecnie nowotwór prostaty ma szansę zostać rozpoznany we wczesnym stadium dzięki rozwojowi technik ultrasonografii, MR oraz wprowadzeniu tzw. badania poziomu PSA we krwi. PSA to substancja wydzielana przez gruczoł krokowy, której poziom istotnie podwyższa się w przebiegu raka prostaty.
Badanie USG prostaty wykonuje się na każdym etapie diagnostyki raka prostaty:
- Lokalizacja umiejscowienia podejrzanych zmian,
Opcja USG doppler jest szczególnie przydatna w diagnozowaniu obszarów podejrzanych o rozrost nowotworowy. Tkankę nowotworową cechuje zwiększone unaczynienie z chaotycznym przebiegiem naczyń krwionośnych. - Biopsja gruczołu krokowego z pobraniem wycinka do badań histopatologicznych.
Wykonanie biopsji jest wskazane w przypadku:- obecności znacznej wielkości guzów wyczuwalnych podczas badania per rectum,
- podwyższenia stężenia PSA we krwi,
- zmian w USG o charakterze zmian nowotworowych.
- Określenie stopnia zaawansowania nowotworu (naciekanie przyległych tkanek).
